TỪ HALLOWEEN ĐẾN LỄ CÁC THÁNH
WHĐ (27/10/2025) – Chúng ta đang đứng trước một hành trình đi từ nỗi sợ hãi đến niềm hy vọng lớn lao. Số là vào ngày lễ hội Halloween dịp cuối tháng Mười, khi những con phố phương Tây và ngày càng nhiều nơi ở Việt Nam đang được trang hoàng rực rỡ ánh đèn hình quả bí ngô và bầu không khí cũng tràn ngập tiếng cười của trẻ nhỏ trong những bộ đồ hóa trang với hình thù quái dị, ma mị nữa, nhiều người lại đặt ra câu hỏi: Tại sao người Kitô hữu lại nói về “Lễ Các Thánh” ngay sau đó? Có phải hai ngày lễ này hoàn toàn trái ngược nhau? Nghĩa là một bên thì tôn vinh ma quỷ (Halloween), một bên thì tôn vinh Các Thánh (All Saints’ Day)? Hay phải chăng, đằng sau những chiếc mặt nạ ma quái, vẫn còn ẩn chứa một câu chuyện thiêng liêng về sự chết, sự sống và niềm hy vọng vĩnh hằng?
1. Halloween khoác lên mình nỗi sợ
Halloween và Lễ Các Thánh không tách biệt hoàn toàn như nhiều người nghĩ. Một bên phản ánh nỗi sợ và sự bí ẩn của cái chết, còn bên kia lại nói về ánh sáng của sự sống đời đời và niềm hy vọng phục sinh. Hai lễ hội này có thể nói là hành trình đi từ nỗi sợ đến niềm hy vọng, từ bóng tối của thế gian đến ánh sáng của Thiên Chúa.
Thực ra Halloween viết tắt từ “All Hallows’ Eve”, nghĩa là Đêm vọng Lễ Các Thánh. Đây là ý nghĩa ban đầu của ngày lễ. Khi xưa, người Kitô giáo ở Âu châu mừng Lễ Các Thánh vào ngày 01 tháng 11. Do đó, tối ngày 31 tháng 10 được gọi là đêm vọng. Trong phụng vụ cổ, các Kitô hữu canh thức, cầu nguyện, tưởng nhớ những người đã ra đi trước khi cử hành ngày lễ trọng kính toàn thể Các Thánh vào sáng hôm sau. Thế nhưng, qua dòng thời gian, ý nghĩa tôn giáo dần bị mai một. Thay vào đó, phong tục dân gian lên ngôi, khiến Halloween trở thành một ngày hội mang màu sắc huyền bí, ma quái. Ngày nay nhiều người đang trở lại ý nghĩa ban đầu của ngày lễ này, ít là nhiều nơi ở châu Âu, họ không ùa theo Halloween ma quái nữa.
Nguồn gốc dân gian của Halloween còn gắn liền với lễ Samhain của người Celt. Đây là một tộc người ở vùng Ireland và Anh cổ đại. Họ tin rằng vào đêm cuối tháng Mười, ranh giới giữa thế giới người sống và người chết bị xóa nhòa. Trong thời gian này, các linh hồn có thể trở lại trần gian. Để xua đuổi ma quỷ, người ta đốt lửa, hóa trang, và treo đèn lồng bằng quả bí ngô khắc hình ma quái. Khi Kitô giáo loan truyền đến vùng đất này (Anh thế kỷ I–II, Ireland thế kỷ V), Hội thánh không hủy bỏ hoàn toàn tập tục ấy. Cũng như nhiều nơi trên thế giới, Hội thánh muốn “rửa tội” cho nghi thức này, biến nó thành dịp để nhớ đến những người đã khuất trong ánh sáng đức tin. Tiếc là sau nhiều thế kỷ, khi xã hội dần bị thế tục hóa, Halloween theo đó cũng dần bị thương mại hóa và trở thành một lễ hội tiêu thụ, đầy yếu tố giải trí và kinh dị.
Ngày nay, nhiều người coi Halloween chỉ là dịp vui chơi, hóa trang và flex. Nhưng nếu nhìn sâu hơn, ta thấy trong những hình ảnh đó vẫn phảng phất nỗi ám ảnh của con người trước cái chết. Khi hóa trang thành ma quái, một cách nào đó, người ta đang diễn tả sự bất an về thân phận mỏng manh của con người. Ta sợ cái chết, sợ bóng tối. Đây là nỗi sợ hiện sinh ở mọi thời. Nói cách khác, Halloween là tấm gương phản chiếu nỗi sợ sâu kín nhất của nhân loại, nhưng được khoác lên lớp vỏ giải trí.
Nếu ta chỉ dừng lại ở trò hóa trang này thì thật đáng tiếc vì sẽ để lọt mất cơ hội vượt qua nỗi sợ bằng đức tin. Đêm Halloween, nếu chỉ dừng lại ở ma quỷ, xác sống,… thì con người sẽ ở mãi trong bóng tối, nhưng nếu ta hiểu đúng ý nghĩa của “All Hallows’ Eve”, đêm chuẩn bị để kính các thánh, thì đó chính là đêm chuyển mình từ sợ hãi sang hy vọng, từ tăm tối của thế gian sang ánh sáng của Nước Trời.
2. Lễ Các Thánh tỏa sáng niềm hy vọng
Ngày 01 tháng 11, Hội thánh mừng lễ trọng kính toàn thể Các Thánh. Các ngài không chỉ là những vị đã được tuyên thánh chính thức, mà còn là tất cả những người đã sống thánh thiện. Họ có thể là cha mẹ, ông bà, tổ tiên của chúng ta. Chỉ có Thiên Chúa biết tên của họ và biết họ đã sống tốt như thế nào.
Trong bài Tin mừng ngày lễ này (Mt 5,1–12), Chúa Giêsu công bố tám mối Phúc thật, như bản Hiến chương của Nước Trời. Chính những người nghèo khó, hiền lành, khát khao công lý, chịu bách hại vì đức tin mới là những người hạnh phúc thật. Thánh thiện chẳng phải là lúc chúng ta dám đi ngược lại với những tiêu chuẩn của thế gian sao? Thay vì chạy theo danh vọng, tiền bạc hay quyền lực, các thánh đã yêu mến và tín trung nơi Thiên Chúa. Vì thế, các ngài được chúc phúc và đáng hưởng hạnh phúc Nước Trời.
Từ cái nhìn đức tin, Lễ Các Thánh cho thấy con người được tạo dựng không phải để chết, nhưng để sống mãi trong Thiên Chúa. Thiên Chúa là Sự Sống. Chúng ta là con cái của Thiên Chúa. Vì thế, chính chúng ta cũng được hưởng sự sống vĩnh hằng ấy. Ở cùng một bình diện, nếu Halloween diễn tả nỗi sợ cái chết, thì Lễ Các Thánh lại mạc khải chiến thắng của sự sống. Đúng như lời Kinh thánh: “Nếu ta cùng chết với Người, ta sẽ cùng sống với Người” (2 Tm 2,11). Các Thánh là lời chứng rõ ràng cho thấy rằng sự chết không có tiếng nói cuối cùng, bởi đức ái mạnh hơn sự chết (x. Dc 8,6). Các Thánh đã sống như Đức Kitô, chết với Người và được sống lại trong Người.
Khi chiêm ngắm các Thánh, ta nhận ra ơn gọi nên thánh không phải là đặc ân của số ít mà là tiếng mời gọi của mọi Kitô hữu. Mọi người đều có thể nên thánh. Đức Phanxicô trong Tông huấn Gaudete et Exsultate (2018) nhắn nhủ rằng: “Thiên Chúa muốn chúng ta nên thánh chứ không muốn chúng ta bằng lòng với một cuộc sống nhạt nhẽo và tầm thường” (số 1). Thú vị là mỗi người đều có “một cách thế nên thánh” riêng. Chẳng hạn, số 14 trong Tông huấn này, Đức Phanxicô cho rằng nên thánh có thể là khi cha mẹ kiên nhẫn, người trẻ trung thực, người thầy tận tâm, hay người lao động âm thầm làm việc vì tình yêu… Sự thánh thiện không xa vời nhưng luôn hiện diện trong đời sống thường ngày.
Vì thế, Lễ Các Thánh là ngày của niềm hy vọng. Chúng ta có quyền tin rằng giống như các Thánh, ta cũng được mời gọi nên thánh. Dù yếu đuối, tội lỗi, ta vẫn được Chúa mời gọi ta chạy đến với Ngài để được Ngài ban ơn và thánh hóa. Niềm vui của ngày lễ không chỉ là tôn vinh các Thánh, mà còn là lời nhắc rằng Thiên Chúa đang chờ và mong ước biến đổi ta mỗi ngày. Nên thánh như thế cũng chính là niềm hy vọng của chúng ta.
3. Từ nỗi sợ đến niềm tin
Nếu nhìn sâu vào ý nghĩa, ta sẽ thấy Halloween và Lễ Các Thánh không đối lập. Có lẽ đây là hai mặt của cùng một thực tại nhân sinh. Một đằng con người đứng giữa bóng tối của cái chết, đằng khác chúng ta đứng trước ánh sáng của sự sống đời đời. Vấn đề là ta chọn nhìn theo hướng nào. Halloween nhắc ta rằng cái chết là điều có thật. Không ai thoát khỏi thân phận đó nhưng Lễ Các Thánh lại nhắc nhở rằng cái chết không phải là dấu chấm hết. Nếu Halloween là đêm tối, thì Lễ Các Thánh là bình minh của sự phục sinh.
Trong xã hội hiện đại, người ta cố gắng trốn tránh thực tại cái chết bằng cách phủ lên nó một lớp hóa trang, hoặc văn hóa “kinh dị” để chế ngự nỗi sợ. Tuy nhiên, Kitô giáo lại mời gọi ta đối diện với cái chết trong đức tin. Thật đẹp khi chúng ta ra nghĩa trang vào dịp này để thấy niềm hy vọng vào Chúa Phục sinh. Khi đứng trước những nấm mồ, ta mới hiểu giá trị của sự sống đời sau. Thánh Phanxicô Assisi từng gọi “chị chết” là người bạn thân thiết, bởi ngài thấy nơi đó điểm đến của hành trình yêu thương.
Với nhãn quan vừa trình bày, về phương diện mục vụ ngày nay, chúng ta cần chung tay “rửa tội lại” cho lễ hội Halloween, bằng cách hướng từ nỗi sợ sang niềm tin. Nhiều giáo xứ ở châu Âu và Việt Nam gần đây đã tổ chức “Holywins” (Thánh thắng), một hình thức mới của Halloween. Thay vì hóa trang thành ma quỷ, các em nhỏ hóa thành các vị thánh, thiên thần, hay nhân vật Kinh thánh, vừa vui tươi vừa học hỏi đức tin. Đó chính là cách Hội thánh biến một tập tục thế tục thành cơ hội loan báo Tin mừng.
Hơn nữa, từ Lễ Các Thánh (01/11) đến lễ cầu cho các tín hữu đã qua đời (02/11), Hội thánh mời gọi ta bước vào mầu nhiệm các Thánh thông công. Đây là mầu nhiệm hiệp thông thật đẹp. Là những người còn sống, chúng ta cầu nguyện cho những linh hồn đang được thanh luyện. Khi cầu nguyện cho các linh hồn, ta không chỉ nhớ đến người thân đã khuất, mà còn tuyên xưng niềm tin vào sự sống lại và lòng thương xót của Thiên Chúa. Chính niềm tin ấy giúp ta không phải sợ bóng tối của Halloween. Điều đó có nghĩa là ánh sáng của sự phục sinh đã chiếu rọi lên các nghĩa trang và những nấm mồ…
Kết luận
Có thể nói từ Halloween đến Lễ Các Thánh là hành trình biến đổi: từ sự sợ hãi đến hy vọng, từ giả trang đến chân thật, từ bóng tối đến ánh sáng. Halloween nhắc ta rằng thế giới này không phải chỉ toàn ánh sáng, vẫn còn đó sự dữ, sự chết và nỗi sợ; nhưng Lễ Các Thánh tuyên bố rằng ánh sáng mạnh hơn bóng tối, tình yêu mạnh hơn sự chết và đức tin mạnh hơn mọi nỗi sợ hãi. Ước gì trong dịp này, chúng ta cảm nhận rằng không có bóng tối nào quá khủng khiếp mà ánh sáng của Thiên Chúa không thể phá tan.
Xin Thiên Chúa ban cho chúng ta cũng biết sống hy vọng vào sự sống đời sau. Sự sống vĩnh hằng không chỉ cho những linh hồn đã khuất mà còn cho chính chúng ta, những người đang trên hành trình về Nhà Thiên Chúa. Dù sống hay chết, chúng ta vẫn luôn được Thiên Chúa quan tâm. Thiên Chúa bận tâm đến từng người, vì chúng ta là con cái của Ngài.
Xin chúc mỗi người, đặc biệt khi đứng trước mộ phần, luôn vững tin và tràn đầy hy vọng vào cuộc sống vĩnh hằng mà Thiên Chúa đang mở rộng đón chờ chúng ta!
Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc, SJ